Γράφει η κ. Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια σύντομη γεω-γλωσσική υπενθύμιση της ονομασίας των παλαιών συνοικισμών της Κανδήλας.
Οι ηλικιωμένοι ίσως θυμούνται, οι νέοι, δεν ξέρω, αν γνωρίζουν καν την ύπαρξη αυτών των ονομασιών σε προγενέστερη εποχή, όχι πολύ παλαιά.
Από
τον
καιρό,
που
έχω τις πρώτες συνειδητές αναμνήσεις από
την
παιδική
μου
ηλικία στο χωριό
μας
την
Κανδήλα – μέσα της δεκαετίας του ᾽40 έως αρχές της δεκαετίας του ᾽50 του περασμένου αιώνα –
ζωντανεύουν οι τότε 4 συνοικισμοί του χωριού ονομαστικά:
Ανατολικά τα Γιωργαλαίικα – σήμερα γνωστά ως το χωριό Βάρνακας, αφότου κατέβηκαν οι υπόλοιποι Βαρνακιώτες από τον παλαιό Βάρνακα, και το
χωριό μετονομάσθηκε σε Βάρνακα και αποτέλεσε και ξεχωριστή κοινότητα.
Βορειοδυτικά τα Κραββαραίικα παραμένουν ακόμα με μια προέκταση προς το κέντρο νοτιοανατολικά.
Απομένουν οι δύο μεγαλύτεροι συνοικισμοί, γνωστοί σήμερα ως Κάτω Κανδήλα στο κέντρο, και στο πλάι δυτικά η Άνω Κανδήλα. Στις μέρες μας έχουν ξεχασθεί εντελώς ή τουλάχιστον δεν χρησιμοποιούνται πλέον οι παλαιές τους ονομασίες:
Η Άνω Κανδήλα αναφερόταν τότε ως Πέρα χωριό. Ἀλλά η πιο μαγευτική για μένα ονομασία της ήταν Μέγα Πηγάδι –
Μέα μ᾽Πιάδ, στην καθημερινή μας γλώσσα της διαλέκτου μας. Στην
πρώτη μου επίσκεψη εκεί σε συγγενείς μου περίμενα ως εκ τούτου να ιδώ κάπου ένα μεγάλο, μέγα πηγάδι. Μεγαλώνοντας, έδωσα βέβαια την εξήγηση, ότι ακόμη παλιότερα θα υπήρχε ένα μεγάλο πηγάδι στο σημείο όπου ήταν, είναι η βρύση με τα πολλά κανάλια, με το άφθονο νερό.
Ο κάτω συνοικισμός, η σημερινή Κάτω Κανδήλα, είχε ένα για μένα ποιητικό όνομα: Π(ι)νακούλια. Σπάζοντας τότε το κεφάλι μου είχα την αφελή εξήγση, ότι εκεί είναι πολλά "πινάκια", πολλές μικρές πλάκες –
δεν ερεύνησα μεγαλώνοντας ποτέ παραπέρα το θέμα.
Χαρακτηριστικά τοπωνύμια εντός της Άνω και Κάτω Κανδήλας ήταν: στην Άνω Κανδήλα τὸ υψηλότερο σημείο του χωριού βόρεια η Κουκουβάγια. Στην Κάτω Κανδήλα η κεντρική πλατεία ήταν η Λάκκα της Παναγίας (ονομάζεται ακόμα έτσι;).
Ο πληθυσμός της Κανδήλας – πέρα από τα οικογενειακά επώνυμα – αποτελούνταν λοιπόν τότε από τέσσερις μεγάλες ομάδες: τους Γιωργαλαίους, τους Κραββαραίους, τους Περαχωρίτες καὶ τοὺς Π(ι)νακ(ου)λιώτες.
Οι πρώτοι είναι οι σημερινοί Βαρνακιώτες, οι Κραββαραίοι υπάρχουν με τὸ όνομά τους ακόμα· οι Περαχωρίτες και οι Πνακλιώτες ως ὀνομα εξέλιπαν: υπάρχουν κάτοικοι Άνω και Κάτω Κανδήλας.
